स्वेदन
स्वेद या संस्कृत शब्दाचा अर्थ घाम असा आहे.ज्या क्रियेद्वारे शरीरातुन घाम आणला जातो, तिला स्वेदन असे म्हणतात पंचकर्मातील वमन ,विरेचन,बस्ती, करण्यापूर्वी विधीवत स्नेहन व स्वेदन करणे गरजेचे असते.
आयुर्वेदीय ग्रंथामध्ये नानाप्रकारच्या स्वेदन विधीच वर्णन आढळते.
1) बाष्प स्वेद
बाष्प स्वेदाचे 2प्रकार a)नाडी स्वेद b) पेटी स्वेद
आयुर्वेदिक औषधी वनस्पतीच्या काढ्याची वाफ वापरून केल्या जाणाऱ्या स्वेदनास बाष्प स्वेद असे म्हणतात.
2) ताप स्वेद
कोरड्या पदार्थाचा वापर करून कापड, वीट, कोळसा याच्या साहाय्याने जे स्वेदन केले जाते, त्यास ताप स्वेद असे म्हणतात.
3) पिण्ड स्वेद
साठे साळी तांदूळ, बाळंत शेपा, खोबरे घालून भात शिजवला जातो नंतर त्या भाताची पुरचुंडी बांधली जाते औषधी काढ्यात बुडवून स्वेदन केले जाते त्यास पिण्ड स्वेद असे म्हणतात.
4) पत्र पोट्टली स्वेद
वनस्पतीची ताजी पाने चूर्ण स्वच्छ करून पुरचुंडी बांधली जाते व तेल लावलेल्या तव्यावर गरम करून शेकवले जाते.
5)उपनाह स्वेद
कणिक ,गोडेतेल, हळद मीठ यासारखे मिश्रण पिठल्याप्रणाने शिजवून त्याची पोट्टली बांधली जाते व तो गरम गोळा अवयवांवर बांधून शेकवले जाते यास उपनाह स्वेद (पोटीस)असेही म्हणतात.
6) अवगाह स्वेद
आयुर्वेदिक औषधाचे काढे, तेल गरम पाणी इ.द्रव्यांनी टब भरून स्नेहन केलेल्या रुग्णास गळ्यापर्यंत डूबून राहणे म्हणजे अवगाह स्वेद असे म्हणतात.
7) परिषेक स्वेद
रुग्ण शरीरावर गरम तेलाच्या धारा धरतात त्यास परिषेक स्वेद असे म्हणतात.
स्वेदनाचे उपयोग
अनेक प्रकारच्या वात विकारात स्नेहन व स्वेदनाचा उत्तम फायदा होतो.मानदुखी,पाठ दुखी, कंबरदुखी, संधिवात,सायटिका, वजन कमी करण्यासाठी,आमवात,पोटदुखी या सारख्या आजारात स्नेहन स्वेदन पूर्वक पंचकर्म केल्यास रुग्णास उत्तम उपशम मिळतो.अधिक माहिती करिता आपल्या जवळच्या आयुर्वेदाचार्य चा सल्ला अवश्य घ्या.
संपर्क
डॉ सुमित साळुंखे (आयुर्वेदाचार्य)
श्री विश्वहंस आयुर्वेद पंचकर्म व योग चिकित्सालय
भिलवडी,जि सांगली
मोबा:9822974748
संपर्क - डॉ सुमित साळुंखे Call :- 9822 974 748.
|ADVT|पोहचा जगभरातील ग्राहकांपर्यंत क्षणार्धात - सर्व डिजीटल सेवा / वेब पोर्टल्स करिता -Click here/Call- 9890 546 909
